Karta pochodzi z wydawnictwa: Jan Amos Komeniusz, Świat rzeczy pod zmysły podpadających we czterech językach odmalowany y poprawiony, (Joh[annes]. Amos Comenii, Orbis sensualium pictus quadrilinguis emendatus), Warszawa 1770, s. 312-315.

Przedstawienie graficzne pokazuje wnętrze warsztatu rymarskiego (po lewej) oraz miejsce pracy powroźników (po prawej). Dwaj powroźnicy przędą nić z konopi. Powroźnik (1) przędzie nić (2) z włókien konopnych (4) owiniętych wokół siebie. Drugi powroźnik siedząc na stołku kręci korbą poruszając koło powroźnicze (3). Napęd przekładany jest na kręcący się haczyk, na który założona jest nić. Praca wykonywana jest na torze powroźniczym, po którym porusza się do tyłu pierwszy powroźnik, ograniczony parkanem, z bramą w głębi. Na pierwszym planie ułożone są: zwinięta w kłębek przędza (5), powrozy lub postronki (6) oraz liny (7).

(312)

LXXXI.

Restio & Lorarius

Powroźnik i Rymarz

Przedstawienie graficzne warsztatu rymarza oraz powroźników pracujących na torze powroźniczym.

Poniżej i na kolejnych stronach zamieszczone były teksty (znane z innych egzemplarzy):

   Restio, 1 m. 3.               Powroźnik, 1

contorquet                    kręci

funes, 2                         liny, 2 (powrozy)                              funis, m. 3. lina.

agitatione                     obracaniem

rotulæ, 3                       kołka, 3                                            rotula, f. 1. kołko.

e stupa, 4                      z zgrzebi, 4                                       stupa, f. 1. zgrzebi.

vel cannabi,                   albo konopi                                      cannabis, f. 3. konopie.

quamfibi circumdat.     które około śiebie obowięznie.

(313)

LXXXI

Im Buch der Richter Cap. XVI. V. 7. 9. [Księga Sędziów, 16, 7-9]

[tekst łaciński]

I odpowiedzal iey Samson ieżeliby mie związano śiedmią wici surowych, ktore ieszcze nie uschły, tedy oslabieię, i będę iako inny człowiek: ale on zerwał wici iako by kto zerwał nic zgrzebną ogniem napaloną: i nie poznano w czym była moc iego.

[tekst francuski i niemiecki]

Le Cordier & le Ceinturier.

Der Seiler und Riemer.

   Le cordier, 1                                               Der Seiler 1

En tournant                                               drehet

Ion rouet, 2                                               Seile, 2                

retord, cable                                             durch Umdrehung

toutes fortes de Ordes, cordages 3          des Rads, 3

d’étouppe, 4                                              aus Werd, 4

ou de chanvre,                                          orer hanff,

gu’il a mis autur de lui.                              So er um sich leget.

(314)

   Sic fiunt                         Tym sposobem robią się

primo                            naprzód

funiculi, 5                      przędze, 5

tum restes, 6                 potym powrozy, 6 (poitronki)          reftis, f.3. powroz.

tandem                         na koniec

rudentes. 7                    liny studzienne albo żaglowe, 7      rudens, m. 3. Lina

[dalej o rymarzu]

Orbis Sensualium Pictus (Świat Zmysłowy w Obrazach) wydana w 1658 r. w Norymberdze to pierwsza książka napisana z myślą o dzieciach,. Autorem był Jan Ámos Komenský, zwany również Komeniuszem (1592-1670). Był on filozofem, reformatorem i myślicielem protestanckim, ale przede wszystkim uznanym czeskim pedagogiem. Całe życie poświęcił praktycznej działalności wychowawczej, układaniu podręczników szkolnych i teoretycznemu opracowywaniu zagadnień pedagogicznych oraz dydaktycznych, kładąc tym samym podwaliny pod współczesne zasady pedagogiki.

Jego najbardziej znane i cenione dzieło Orbis sensualium pictus  stanowi ilustrowany elementarz dla najmłodszych dzieci, wydany w języku łacińskim i niemieckim. Książka ta pierwotnie stanowić miała ulepszoną wersję łacińskiej czytanki Janua linguarum reserata, której zadaniem było ułatwić opanowanie łaciny. Jan Amos Komenský tworząc Orbis pictus, zastosował jednak po raz pierwszy nowoczesną metodę łączącą zapisany tekst z graficznym jego odwzorowaniem w postaci licznych ilustracji. Metoda ta miała uprościć proces przekazu wiedzy młodym uczniom.

Orbis pictus przełożone zostało na wiele języków. Pierwsze wydanie czterojęzyczne (łacina, niemiecki, włoski, francuski) ukazało się w 1666 roku. Rok później z drukarń wyszło polskie tłumaczenie. Książkę wydano też w języku angielskim, czeskim i węgierskim. Przez sto lat od wydania był to najpopularniejszy podręcznik w Europie oraz pierwowzór współczesnych materiałów do nauki języków obcych.

materiał / technika

papier, drzeworyt

wymiary:

wysokość / szerokość

9,3 cm / 10 cm

1. A. Fijałkowski, Orbis Pictus świat malowany Jana Amosa Komeńskiego, Warszawa 2008,
2. A. Fijałkowski, Tradycja i nowatorstwo w Orbis sensualium pictus Jana Amosa Komeńskiego, Warszawa 2012,
3. A. Fijałkowski, Jan Amos Komeński Świat w obrazach rzeczy dostępnych zmysłom, Warszawa 2015, Komenský Jan Amos.
4. Świat w obrazach opisany po polsku w dziele Jana Amosa Komenskiego wydanym w Brzegu w 1667 roku, Brzeg 2017,

Link1

Link2

Link3